Nguyễn Thuận
Tình
yêu đôi lứa trong ca dao Việt Nam
Ca dao
là kho tàng văn hoá của người Việt, được xem là viên ngọc lấp
lánh, thời gian qua đi, viên ngọc càng thêm toả sáng. Trong ca dao,
giá trị truyền thống và tâm hồn người Việt
Bằng những tình yêu lành mạnh, tình cảm tự nhiên được
miêu tả một cách sinh động trong ca dao Việt Nam ; qua đó đã cho ta thấy sự hà
khắc của lễ giáo phong kiến trước đây. Không những thế, một số bài ca dao đã
phản ánh tinh thần đấu tranh để bảo vệ tình yêu chân chính của các bạn thanh
niên thời bấy giờ.
Trước
hết, tình yêu đôi lứa trước đây được ca dao phản ánh là sự quay về với tình yêu
nơi thôn dã, nơi họ đang yêu và đang sống để thủ phận mình và thêm phần bền
vững, cảm thông hơn ...
Ta về ta tắm ao ta,
Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn .
Trâu ta ăn cỏ đồng ta
Tuy rằng cỏ cụt nhưng mà cỏ thơm.
Ban đầu
vì chưa hiểu nhau nên đôi bạn thường trách móc nhau, để rồi tự thân thấy cần
phải thổ lộ tâm tư để cùng chia sẻ:
Cực tình ta lắm bạn ơi
Một con chim nhạn, mấy nơi đan lồng.
Gió đưa, gió đẩy mây mưa
Gặp đâu hay đó, kén lừa mà chi.
Người phụ
nữ thời nào cũng vậy, dân gian cho rằng họ là phái yếu, yêu là vậy nhưng còn
rụt rè không dám thổ lộ cùng ai, thường là tình yêu đơn phương (trừ một số cô
gái có sắc, có nhan hoặc con nhà gia giáo, quan lại ...). Từ đó ca dao dân gian
phản ánh sự trách móc, đúng hơn là lời tự tình, lời tự sự nhằm nhắn gởi đến đối
tượng là những chàng trai mình yêu quí với một giọng điệu rất dân gian bằng thi
pháp ca dao Việt
Chàng đến mời chàng vào đây,
Trầu têm cánh phượng, ghế mây chàng ngồi.
Chàng đi đâu cho nhọc thân chàng
Ở đây hái rau thia khe cạn, hơn tìm vàng non
cao.
Chàng đi thiếp vẫn trông theo,
Trông nước, nước chảy, trông bèo, bèo trôi.
Chàng đi thiếp đứng trông chừng,
Trông sông lai láng, trông rừng, rừng xanh.
Lắm
cô gái thời phong kiến chọn người yêu là những ông đồ trẻ, chí thú học
hành, văn hay chữ đẹp để nương thân. Thật diễm phúc một thời, một nghề được
người đời tôn vinh:
Chẳng tham ruộng cả ao sâu
Tham vì anh tú rậm râu mà hiền
Chẳng tham ruộng cả ao liền
Tham về cái bút, cái nghiên anh đồ.
Thế
thái trên đời là vậy, luôn có lẽ công bằng. Đến lượt mình, những đấng nam
nhi đôi khi cũng ngậm đắng nuốt cay trước sự từ chối hoặc tan vỡ khi tình duyên
trắc trở:
Ngày nào em nói em thương,
Như trầm mà để trong rương chắc rồi.
Bây giờ khóa rớt chìa rơi,
Rương long nắp vỡ, bay hơi mùi trầm.
Nhưng rồi
thân phận người phụ nữ tái tê làm sao, thân gái “mười hai bến nước”,
trong nhờ đục chịu cam đành. Ông cha ta, dân gian ta đã từng cho rằng gái có
thì, có lứa; tội tình làm sao:
Còn duyên đóng cửa kén chồng,
Hết duyên mở cửa gọi ông ăn mày.
Tôi van ông rẽ vào đây,
Giường cao chiếu sạch gối mây ông nằm.
Duyên tôi xưa đáng một trăm,
Bây giờ ế ẩm xin ông năm hào.
Đừng vội
chê trách người đàn ông hay bội bạc tình cảm, đó chỉ là số ít thôi. Trong số họ
có nhiều người rất thủy chung đối với người mình yêu quý:
Vào vườn hái đóa hoa na,
Bước chân xuống ruộng hoa cà, hoa bông.
Anh thương nhớ ai, anh đứng anh trông,
Nhớ người nhân ngãi trong lòng say sưa.
Ca dao dân gian phản ánh, miêu tả tình yêu
lứa đôi với nhiều cung bậc khác nhau, không chỉ nội hàm mà còn liên hệ
đến những “công cụ, phương tiện”, chất liệu làm cầu nối, là những thủ tục
ban đầu tạo nên chất keo dính kết se duyên sau này.
Trầm này têm tối hôm qua,
Giấu cha giấu mẹ, đem ra cho chàng.
Trầm này không phải trầm làng,
Không bùa không thuốc, sao chàng không ăn?
Hay là chê khó chê khăn?
Xin chàng đứng lại mà ăn miếng trầu.
Như các môtíp trong văn học, ca dao dân gian cũng có
những môtíp riêng, nhưng đối với ca dao, sự cố hữu trong hình thức thể hiện,
điều đó không làm hạn chế đến nội dung phản ánh, miêu tả vô cùng phong phú, đa
dạng của ca dao dân gian.
Thách đố trong tình yêu đôi lứa cũng được ca dao phản
ánh. Đi tìm lời giải đáp thì thật là vô vọng ... Sự thách đố trong tình yêu lứa
đôi có khi chỉ mang tính tượng trưng, nhằm đề cao vai trò, tầm quan trọng của
vấn đề, của đối tượng, người thách đố ... mà không cần có lời giải đáp:
Đố ai quét sạch lá rừng,
Để anh khuyên gió, gió đừng rung cây.
Rung cây, rung cỗi, rung cành,
Rung sao cho chuyển lòng anh với nàng.
Không chỉ thách đố, tình yêu lứa đôi còn làm cho
con người thăng hoa trong cuộc sống, tình yêu là hạnh phúc, là ước mơ của mọi
người khi đến tuổi trưởng thành, cho dù có lúc “ước mơ chỉ là ước mơ”:
Ước sao ăn ở một nhà,
Ra đụng vào chạm kẻo mà nhớ thương.
Ước gì anh hóa ra hoa,
Để em nâng lấy rồi mà cài khăn.
Ước gì anh hóa ra chăn,
Để cho em đắp, em lăn, em nằm.
Thật ra, trong tình yêu lứa đôi không phải lúc
nào cũng dẫn đến con đường hạnh phúc như mọi người mong muốn, thường thì nó có
nhiều trắc trở phải vượt qua, nhưng cũng có nhiều trường hợp tình yêu lứa đôi
không đi vào đâu:
Sông kia bên lỡ bên bồi,
Bên lỡ thì đục, bên bồi thì trong.
Sông kia nước chảy đôi dòng,
Biết rằng bên đục, bên trong, bên nào?
Ca dao dân gian Việt Nam phản ánh các mặt đời sống xã hội với
nhiều nội dung phong phú, đa dạng với thủ pháp đặc trưng của ca dao; một trong
các nội dung được ca dao miêu tả nhiều nhất là tình yêu lứa đôi đã được dân
gian truyền miệng từ đời này sang đời khác với các cung bậc, cách tiếp biến
khác nhau làm người đời khắc sâu.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét