Nguyễn
Thuận
Tình yêu đôi lứa
trong ca dao
Ca dao là kho tàng văn hoá của người Việt, được
xem là viên ngọc lấp lánh, thời gian qua đi, viên ngọc càng thêm
toả sáng. Trong ca dao, giá trị truyền thống và tâm hồn
người Việt Nam
được lưu giữ bền vững nhất.
Bằng
những tình yêu lành mạnh, tình cảm tự nhiên được miêu tả một cách sinh động
trong ca dao Việt Nam ;
qua đó đã cho ta thấy sự hà khắc của lễ giáo phong kiến trước đây. Không những
thế, một số bài ca dao đã phản ánh tinh thần đấu tranh để bảo vệ tình yêu chân
chính của các bạn thanh niên thời bấy giờ.
Trước
hết, tình yêu đôi lứa trước đây được ca dao phản ánh là sự quay về với tình yêu
nơi thôn dã, nơi họ đang yêu và đang sống để thủ phận mình và thêm phần bền
vững, cảm thông hơn ...
Ta
về ta tắm ao ta,
Dù
trong dù đục ao nhà vẫn hơn .
Trâu
ta ăn cỏ đồng ta
Tuy
rằng cỏ cụt nhưng mà cỏ thơm.
Ban
đầu vì chưa hiểu nhau nên đôi bạn thường trách móc nhau, để rồi tự thân thấy
cần phải thổ lộ tâm tư để cùng chia sẻ:
Cực
tình ta lắm bạn ơi
Một
con chim nhạn, mấy nơi đan lồng.
Gió
đưa, gió đẩy mây mưa
Gặp
đâu hay đó, kén lừa mà chi.
Người
phụ nữ thời nào cũng vậy, dân gian cho rằng họ là phái yếu, yêu là vậy nhưng
còn rụt rè không dám thổ lộ cùng ai, thường là tình yêu đơn phương (trừ một số
cô gái có sắc, có nhan hoặc con nhà gia giáo, quan lại ...). Từ đó ca dao dân
gian phản ánh sự trách móc, đúng hơn là lời tự tình, lời tự sự nhằm nhắn gởi
đến đối tượng là những chàng trai mình yêu quí với một giọng điệu rất dân gian
bằng thi pháp ca dao Việt Nam :
Chàng
đến mời chàng vào đây,
Trầu
têm cánh phượng, ghế mây chàng ngồi.
Chàng
đi đâu cho nhọc thân chàng
Ở
đây hái rau thia khe cạn, hơn tìm vàng non cao.
Chàng
đi thiếp vẫn trông theo,
Trông
nước, nước chảy, trông bèo, bèo trôi.
Chàng
đi thiếp đứng trông chừng,
Trông
sông lai láng, trông rừng, rừng xanh.
Lắm
cô gái thời phong kiến chọn người yêu là những ông đồ trẻ, chí thú học hành,
văn hay chữ đẹp để nương thân. Thật diễm phúc một thời, một nghề được người đời
tôn vinh:
Chẳng
tham ruộng cả ao sâu
Tham
vì anh tú rậm râu mà hiền
Chẳng
tham ruộng cả ao liền
Tham
về cái bút, cái nghiên anh đồ.
Thế
thái trên đời là vậy, luôn có lẽ công bằng. Đến lượt mình, những đấng nam
nhi đôi khi cũng ngậm đắng nuốt cay trước sự từ chối hoặc tan vỡ khi tình duyên
trắc trở:
Ngày
nào em nói em thương,
Như
trầm mà để trong rương chắc rồi.
Bây
giờ khóa rớt chìa rơi,
Rương
long nắp vỡ, bay hơi mùi trầm.
Nhưng
rồi thân phận người phụ nữ tái tê làm sao, thân gái “mười hai bến nước”,
trong nhờ đục chịu cam đành. Ông cha ta, dân gian ta đã từng cho rằng gái có
thì, có lứa; tội tình làm sao:
Còn
duyên đóng cửa kén chồng,
Hết
duyên mở cửa gọi ông ăn mày.
Tôi
van ông rẽ vào đây,
Giường
cao chiếu sạch gối mây ông nằm.
Duyên
tôi xưa đáng một trăm,
Bây
giờ ế ẩm xin ông năm tiền.
Đừng
vội chê trách người đàn ông hay bội bạc tình cảm, đó chỉ là số ít thôi. Trong
số họ có nhiều người rất thủy chung đối với người mình yêu quý:
Vào
vườn hái đóa hoa na,
Bước
chân xuống ruộng hoa cà, hoa bông.
Anh
thương nhớ ai, anh đứng anh trông,
Nhớ
người nhân ngãi trong lòng say sưa.
Ca
dao dân gian phản ánh, miêu tả tình yêu lứa đôi với nhiều cung
bậc khác nhau, không chỉ nội hàm mà còn liên hệ đến những “công cụ, phương
tiện”, chất liệu làm cầu nối, là những thủ tục ban đầu tạo nên chất keo dính
kết xe duyên sau này.
Trầu
này têm tối hôm qua,
Giấu
cha giấu mẹ, đem ra cho chàng.
Trầm
này không phải trầu làng,
Không
bùa không thuốc, sao chàng không ăn?
Hay
là chê khó chê khăn?
Xin
chàng đứng lại mà ăn miếng trầu.
Như
các môtíp trong văn học, ca dao dân gian cũng có những môtíp riêng, nhưng đối
với ca dao, sự cố hữu trong hình thức thể hiện, điều đó không làm hạn chế đến
nội dung phản ánh, miêu tả vô cùng phong phú, đa dạng của ca dao dân gian.
Thách
đố trong tình yêu đôi lứa cũng được ca dao phản ánh. Đi tìm lời giải đáp thì
thật là vô vọng ... Sự thách đố trong tình yêu lứa đôi có khi chỉ mang tính
tượng trưng, nhằm đề cao vai trò, tầm quan trọng của vấn đề, của đối tượng,
người thách đố ... mà không cần có lời giải đáp:
Đố
ai quét sạch lá rừng,
Để
anh khuyên gió, gió đừng rung cây.
Rung
cây, rung cội, rung cành,
Rung
sao cho chuyển lòng anh với nàng.
Không
chỉ thách đố, tình yêu lứa đôi còn làm cho con người thăng hoa trong cuộc
sống, tình yêu là hạnh phúc, là ước mơ của mọi người khi đến tuổi trưởng thành,
cho dù có lúc “ước mơ chỉ là ước mơ”:
Ước
sao ăn ở một nhà,
Ra
đụng vào chạm kẻo mà nhớ thương.
Ước
gì anh hóa ra hoa,
Để
em nâng lấy rồi mà cài khăn.
Ước
gì anh hóa ra chăn,
Để
cho em đắp, em lăn, em nằm.
Thật
ra, trong tình yêu lứa đôi không phải lúc nào cũng dẫn đến con đường hạnh
phúc như mọi người mong muốn, thường thì nó có nhiều trắc trở phải vượt qua,
nhưng cũng có nhiều trường hợp tình yêu lứa đôi không đi vào đâu:
Sông
kia bên lỡ bên bồi,
Bên
lỡ thì đục, bên bồi thì trong.
Sông kia nước chảy đôi
dòng,
Biết
rằng bên đục, bên trong, bên nào?
Ca dao dân
gian Việt Nam phản ánh các mặt đời sống xã hội với nhiều nội dung
phong phú, đa dạng thể hiện bằng thủ pháp đặc trưng của ca dao; một trong các
nội dung được ca dao miêu tả nhiều nhất là tình yêu lứa đôi đã được dân gian
truyền miệng từ đời này sang đời khác trên các cung bậc, cách tiếp biến khác
nhau làm người đời khắc sâu.
|
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét